"Onbekend maakt onbemind"

COMPONISTEN EN SWEDENBORG

Elders op deze site worden schrijvers, filosofen en kunstenaars genoemd en geciteerd, die hun inspiratie mede ontleenden aan Swedenborgs werken.
Ook in de muzikale wereld treffen we verschillende componisten aan, die zich met Swedenborgs gedachtegoed associeerden.

Richard Strauss (1864‑1949) was goed bekend met de geschriften van Swedenborg. Toen hem eens gevraagd werd of hij in de onsterfelijkheid geloofde, antwoordde hij bevestigend: "Swedenborg claimde dat hij kon zien in de hemel, en dat het een verheerlijkte wereld is, waar we het werk dat we hier begonnen zijn voortzetten en vervolmaken. Dat geloof ik !" En met betrekking tot Swedenborgs "Hemel en hel" zei hij: "Ik weet van mijn eigen geïnspireerde ervaringen tijdens het componeren, dat die hogere aandoeningen spontaan en vloeiend zijn."

Hector Berlioz (1803‑1869). Biografen van de Franse componist Hector Berlioz schrijven dat enkele van zijn composities in verband staan met Swedenborgs werk. "In 'Cleopatra' werd aan 'Het Koor van Boze Schaduwen' een tekst gegeven in een onbekende taal; een idee dat afkomstig is van Swedenborgs 'taal der verdoemden'." En elders: "Berioz gebruikte Swedenborgs 'taal der duivelen' voor de demonen in 'Faust'."

Arnold Schoenberg (1874‑1951) was een tijdgenoot van Strauss, die als componist sterk door hem werd beïnvloed. Schoenberg veroorzaakte kort voor de eerste wereldoorlog beroering, door muziek te componeren uitgaande van een twaalftonige schaal. Verrassend was dat Schoenberg jaren later, in 1941, tijdens een lezing over "Composities met 12 noten" aan de Universiteit van Californië, verklaarde dat zijn muzikale ideeën oorspronkelijk afgeleid waren van Swedenborg. "De eenheid van muzikale ruimte vereist een absolute en uniforme perceptie. In deze ruimte bestaat, evenals in de door Swedenborg beschreven hemel, geen absolute diepte, noch links, rechts, voorwaarts of achteruit."

Nog twee andere componisten van "atonale muziek", Schoenberg's leerlingen:
Alban Berg (1885‑1935) en Anton von Webern (1883‑1945), ontwikkelden belangstelling voor Swedenborg. In een brief aan Schoenberg in 1913 schreef Von Webern: "Ik ben nu Swedenborg aan het lezen. Het is adembenemend, ontzaglijk. Ik verwachtte iets kolossaals, maar dit is zelfs nog meer!"

Richard Yardumian (1917‑1985) is een 20e eeuwse Armeense componist, die de inspiratie voor zijn composities vond in Swedenborgs geschriften. Hij was een actief lid van de Lord's New Church in de Verenigde Staten, waarvoor hij liederen schreef en muziek voor de erediensten componeerde. Alhoewel zijn muziek nog niet erg bekend is, verwierf hij toch internationale erkenning, vooral vanwege Yardumians langdurige samenwerking met Eugene Ormandy en het Philadelphia Orchestra, dat ongeveer honderd uitvoeringen van zijn werken speelde. Door zeven verschillende platenmaatschappijen in de USA wordt zijn muziek uitgegeven. In Engeland verscheen een LP van de Bournemouth Symphony Orchestra, geleid door Brusilow, met drie composities van Richard Yardumian: "The Armenian Suite" en "Cantus Animae et Cordis", en de "Symphony no.1". (hij schreef twee symfonieÙn) De hoes vermeldt zijn waardering voor Swedenborg, en betrokkenheid bij de Nieuwe Kerk. Met betrekking tot "Cantis Animae et Cordis" verklaart de componist Richard Yardumian: "Dit werk is fundamenteel beïnvloed en geïnspireerd door passages uit de geschriften van Swedenborg die het geestelijke conflict van goed en kwaad en de wederverwekking van de mens beschrijven."

Feiten in bovenstaande tekst zijn gebaseerd op Gordon Jacobs' artikel "Men of Note", in het Engelse tijdschrift "OUTLOOK" # 3'92.

Swedenborg:

"Oudtijds werden in de eredienst verscheidene geslachten van muziekinstrumenten gebruikt, maar met een groot onderscheid. In het algemeen werden met de blaasinstrumenten de aandoeningen van het goede uitgedrukt, en met de snaarinstrumenten de aandoeningen van het ware; en dit vanwege de overeenstemming van iedere klank met de aandoeningen.
Het is bekend dat met sommige geslachten van muziekinstrumenten deze natuurlijke aandoeningen worden uitgedrukt, en dat zij, wanneer een passende harmonische samenwerking is bereikt, die aandoeningen daadwerkelijk in beweging brengen.
Zij die in de muziek bedreven zijn weten deze dingen, en maken er ook op overeenkomstige wijze gebruik van. De oorzaak hiervan komt uit de natuur zelf van de klank voort, en uit de overeenkomst ervan met de aandoeningen. Dit heeft een mens niet eerst geleerd uit wetenschap en kunst, maar uit het gehoor en de fijne zin ervan. Daaruit blijkt duidelijk, dat dit niet komt uit een oorsprong in de natuurlijke wereld, maar uit een oorsprong in de geestelijke wereld, wanneer die ordelijk in de natuurlijke wereld invloeit.
De harmonische klank en zijn verscheidenheden, stemmen overeen met de staten van vreugde en blijdschap in de geestelijke wereld, en die staten verrijzen daar uit de aandoeningen, die in die wereld de aandoeningen van het goede en het ware zijn. Daaruit kan nu vaststaan, dat de muziekinstrumenten overeenstemmen met de verkwikkelijke en bekoorlijke dingen van de geestelijke en hemels aandoeningen, sommige instrumenten met deze, andere met gene.
Wat de trommel in het bijzonder aan gaat, die stemt overeen met het geestelijk goede, dat is, met het goede van het ware. De oorzaak hiervan is deze, dat de trommel niet een snaarinstrument, noch een blaasinstrument is, maar een gespannen vel. Zij is als het ware een continu snaarinstrument, en haar klank is dieper en zwaarder dan de klank der snaarinstrumenten ..."
"De citer is een snaarinstrument, en daarom betekent zij het geestelijk ware. Het orgel is een instrument dat het midden houdt tussen een snaar- en een blaasinstrument, vandaar dat er het geestelijk goede door wordt aangeduid. De heilige of hemelse dingen van het geloof worden aangeduid door blaasinstrumenten." Hemelse Verborgenheden 419.

Bron: Swedenborgiana - tijdschrift vioor Swedenborg publikaties, #4-1992.
Digitale uitgave - Swedenborg Boekhuis 2008.